Səhmdar cəmiyyəti dedikdə təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirmək üçün fiziki və ya hüquqi şəxslərin könüllü sazişi əsasında yaradılan müəssisə nəzərdə tutulur. Bu müəssisənin nizamnamə fondu səhm buraxmaq yolu ilə formalaşdırılır.
Səhmdar cəmiyyətinin yaradılması və fəaliyyəti “Səhmdar cəmiyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə tənzimlənir.
Hansı səhmdar cəmiyyəti formaları vardır?
Səhmdar cəmiyyəti açıq və qapalı tipli olmaqla 2 formada yaradılır.
- Qapalı səhmdar cəmiyyəti (QSC)
Qapalı tipli səhmdar cəmiyyəti səhmləri yalnız təsisçilər arasında bölüşdürülə bilən və təsisçilərin çoxunluğunun razılığı ilə özgəninkiləşdirilə bilən qapalı tipli səhmdar cəmiyyəti forması hesab edilir.
- Açıq səhmdar cəmiyyəti (ASC)
Açıq tipli səhmdar cəmiyyəti dedikdə səhmləri müstəqil şəkildə özgəninkiləşdirilə bilən səhmdar cəmiyyəti forması nəzərdə tutulur.
Cəmiyyətin səhmdarı kimdir?
Cəmiyyətin müvəqqəti səhm şəhadətnaməsinə və ya səhminə malik olan hər bir hüquqi və ya fiziki şəxs cəmiyyətin səhmdarı hesab olunur.
Cəmiyyətin təsisçisi hüquqi şəxslər olduqda o öz hüquqi şəxs statusunu və təsərrüfat müstəqilliyini saxlayırlar.
Cəmiyyətin təsis edilməsi
Səhmdar cəmiyyəti ən azı üç hüquqi və ya fiziki şəxs tərəfindən təsis edilir. Lakin Dövlət əmlakına sərəncam vermək səlahiyyəti olan idarəetmə orqanları tərəfindən təsis edilən səhmdar cəmiyyətləri istisnadır. Bu cəmiyyətlərdə təsisçilərin sayında heç bir məhdudlaşdırma yoxdur. Bu tip cəmiyyətlərdə səhmdar cəmiyyətinin təsisçisi tək də ola bilər.
Cəmiyyətin fəaliyyəti təsisçilər tərəfindən onların ümumi konfransında (yığıncağında) təsdiq edilmiş nizamnamə əsasında tənzimlənir. Nizamnamədə aşağıdakılar qeyd olunmalıdır:
- cəmiyyətin adı, tipi, hüquqi ünvanı, fəaliyyət növü;
- nizamnamə fondunun məbləği;
- təsisçi və ya təsisçilərin tərkibi;
- buraxılacaq səhmlərin növü, kateqoriyası və nominal dəyəri;
- təsisçilər tərəfindən alınan səhmlərin miqdarı;
- idarəetmə, nəzarət və maliyyə-təftiş orqanlarının tərkibi və səlahiyyətləri;
- səhmdarlar öz öhdəliklərini yerinə yetirmədiyi hallarda görülən tədbirlər;
- fondların siyahısı və onların formalaşdırılması qaydası.
Cəmiyyətin yaradılması prosesi təsisçilər tərəfindən təsis konfransının keçirilməsindən, səhmlərə abunə yazılışının təşkilindən ibarətdir. Bu proses cəmiyyətin AR Mülki Məcəlləsinə uyğun qaydada qeydiyyata alınması ilə başa çatır. Qeydiyyat lazım olan sənədlərin təqdim edilməsindən sonra bir ay müddətində aparılır.
Əgər səhmdar cəmiyyətinin yaradılmasında dövlət müəssisəsi iştirak edərsə, bu halda Maliyyə Nazirliyinin müvafiq rəyi olmalıdır.
Dövlət müəssisəsinin səhmdar cəmiyyətinə çevrilməsi nəticəsində də səhmdar cəmiyyəti yaradıla bilər. Bu halda bu çevrilmənin əsasları AR Milli Məclisi tərəfindən müəyyən olunur.
Cəmiyyətin səhmlərinə abunə yazılışı
Cəmiyyətdə səhmlərə abunə yazılışı təsis planı və yaxud təsis müqaviləsi əsasında həyata keçirilir.
Qapalı səhmdar cəmiyyətinin səhmləri təsisçilər arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən əldə edilir.
Açıq səhmdar cəmiyyətində səhmlərə abunə yazılışı təsisçilər tərəfindən təşkil olunur. Cəmiyyət səhmlərini bilavasitə özü, yaxud birja və bank vasitəsilə sata bilər.
Səhmlərə abunə yazılışı kütləvi informasiya vasitələrində elan olunmalıdır. Elanda göstərilməlidir:
- cəmiyyətin adı və ünvanı (təsisçisi);
- fəaliyyətinin müddəti;
- nizamnamə fondunun həcmi;
- səhmlərin nominal dəyəri və miqdarı;
- səhmdarlara verilən hüquqlar;
- abunə yazılışının başlandığı və bitdiyi vaxt;
- təsis konfransının keçiriləcəyi ünvan və tarix.
Abunə yazılışının müddəti 6 aydan çox olmamalıdır.
Abunə yazılışında iştirak edən şəxslər səhmin nominal dəyərinin 10%-ni öncədən ödəməlidirlər. Təsisçilər tərəfindən həmin şəxslərə müəyyən miqdarda səhmlərin satılması ilə bağlı yazılı öhdəlik verilir.
Elanda göstərilən vaxt bitdikdə abunə yazılışı başa çatır. Göstərilən müddətdə səhmlərin 60%-nə abunə yazılmadığı halda, cəmiyyətin təsis edilməsi prosesi baş tutmamış hesab olunur. Bu zaman abunəçilərə verdikləri əmlak və ya ödədikləri məbləğ 30 gün müddətində geri qaytarılır.
Təsis yığıncağının çağırılması gününə qədər abunəçilər tərəfindən qabaqcadan ödənilmiş məbləğ nəzərə alınmaqla səhmin nominal dəyərinin 30%-ni ödənilməlidir. Təsisçilər tərəfindən həmin şəxslərə müvəqqəti şəhadətnamə verilir.
Qapalı səhmdar cəmiyyətlərində təsis yığıncağının çağırılması gününə qədər təsisçilər tərəfindən səhmlərin nominal dəyərinin 50%-i ödənilməlidir.
Səhmdar cəmiyyətinin təsis yığıncağı
Cəmiyyətin təsis yığıncağı abunə yazılışı bitdiyi tarixdən sonra 2 ay ərzində çağırılır. Göstərilmiş müddətdə təsis yığıncağı keçirilməzsə abunəçi öz payını geri ala bilər.
Təsis yığıncağında iştirak forması elanda əks olunur.
Təsis yığıncağı aşağıdakı məsələləri həll edir:
- cəmiyyətin yaradılması haqqında qərar qəbul edir;
- nəzərdə tutulmuş abunə həcmi formalaşmadığı halda nizamnamə fondunun məbləğini azaldır;
- birinci fəaliyyət müddəti üçün müşahidə şurasını, nəzarət (təftiş) komissiyasını və icra orqanını seçir;
- əmlak formasında verilmiş səhmlərin qiymətlərini təsdiqləyir.
Təsis yığıncağında abunəçilərin ən az 60%-i iştirak etməlidir.
Birinci təsis yığıncağında kifayət qədər say olmadıqda təsisçilər tərəfindən yenidən yığıncaq çağırılır. Bu zaman abunəçilərin ən az 50 %-i yığıncaqda iştirak etməlidir.
Əgər ikinci dəfə də kifayət edən say tamamlanmazsa cəmiyyət baş tutmamış hesab edilir.
Cəmiyyətin yaradılmasına, icra və nəzarət orqanlarının, müşahidə şurasının seçilməsinə, təsisçilərə imtiyazlar verilməsi ilə bağlı qərarlar iştirakçıların 3/4 səs çoxluğu ilə qəbul olunur. Digər məsələlər aid qərarların qəbulu isə adi səs çoxluğu ilə həll edilir.
Macis Consulting şirkəti olaraq həm fərdi sahibkarlıq, həm də hüquqi şəxs formasında fəaliyyət göstərmək istəyən biznes sahiblərinə bir sıra xidmətlər göstəririk. Şirkətimiz illərdir hər iki formada biznesin yaradılması, mühasibatlıq xidmətləri, audit və hüquqi proseslərin aparılması xidmətlərini öz biznes partnyorlarına təqdim edir. Bizimlə əlaqə saxlayaraq biznesinizə ehtiyac olan bütün mühasibatlıq, maliyyə və hüquq xidmətlərini əldə edin.
HƏMÇİNİN BAX: Mühasibatlıqda ən çox edilən səhvlər
